1992 yılının 25 şubat’ı 26 şubat’a bağlayan gecede, Azarbeycan’ın Dağlık Karabağ bölgesinin en önemli tepelerinden birisinde olan Hocalı kasabasına Taşnaksutyun örgütü liderlerinden Robert Koçaryan’ın emriyle Rus askerleri desteğindeki Ermeni çeteleri saldırdı.
Azerbaycan resmî kaynaklarına göre 83 çocuk, 106 kadın ve 70’den fazla yaşlı dahil olmak üzere toplam 613 sivil insan akla hayale gelmeyecek işkencelerle öldürüldü, toplam 487 kişi ise ağır yaralandı, 1275 kişi rehin alındı ve 150 kişi ise kayboldu.
Hocalı katliamı ile ilgili 14 Mart 1992 tarihli Fransız Le Monde gazetesi, “Ağdam’da bulunan basın mensupları, Hocalı’da öldürülmüş kadın ve çocuklar arasında kafa derisi soyulmuş, tırnakları çıkarılmış üç kişi görmüşler. Bu, Azerilerin propagandası değil bir gerçektir” ifadelerine yer verdi.
Katliam sonrası, gazeteciler Hocalı’ya girdiklerinde, görgü tanıklarının abartmadığını gördüler. Hocalı’da katliam bölgesini gezen Fransız gazeteci Jean-Yves Junet’nin gördükleri karşısında söyledikleri, katliamın boyutunu da anlatıyordu: “Pek çok savaş hikâyesi dinledim. Faşistlerin zulmünü işittim, ama Hocalı’daki gibi bir vahşete umarım kimse tanık olmaz.”
Azerbaycan, Ermeniler tarafından yapılan bu katliamın “soykırım” olarak tanınması için dünya çapında kampanya başlattı.
Meksika Senatosu, Pakistan Senatosu, Kolombiya Parlamentosu, çek Cumhuriyeti Parlamentosu Dış İlişkiler Komitesi, ABD’nin Teksas, New Jersey, Massachusetts, Georgia eyaletlerinde kabul edilen kararlarda Hocalı Katliamı “soykırım” olarak nitelendirildi.
“Memorial” İnsan Hakları Savunma Merkezi, İnsan Hakları İzleme çrgütü, The New York Times gazetesi ve Time dergisine göre katliam, Ermenistan’ın ve 366. Motorize Piyade Alayı’nın desteğindeki Ermeni güçleri tarafından gerçekleştirilmiştir.
Dünyanın gözleri önünde meydana gelen Hocalı Katliamı, Ermeniler tarafından itiraf edilse de uluslararası kurumlar tıpkı Srebzenitska katliamında olduğu gibi sessiz kalmayı tercih etti. BM Güvenlik Konseyi 1993’de 4 karar kabul etmiş olsa da, bu kararlar Hocalı Katliamı ile ilgili değil, “Ermenistan’ın Azerbaycan topraklarını işgal ettiğine” yönelikti.
İnsan Hakları İzleme çrgütü, Hocalı Katliamı’nı Dağlık Karabağ’ın işgalinden bu yana gerçekleşen en kapsamlı sivil katliamı olarak nitelendirmiştir.
Ehlader Araştırma Bölümü