Hamas hareketi Suriye-İran-Hizbullah ekseni ile Suriye iç savaşı nedeniyle bozulan ilişkilerini düzeltmek için çabalamaya devam ediyor. Hamas Suriye’deki çatışmada tarafsız bir tutum benimsemiş ve 2001’den beri Suriye’de bulunan Hamas yöneticileri 2012’de Şam’dan ayrılmıştı.
Hamas Mayıs 2017’de yeni bir yönetim seçtikten sonra Lübnan Hizbullahı ile ilişkilerini düzeltti ve aralarında Salih El Aruri’nin de bulunduğu kıdemli Hamas mensupları Hizbullah’ın kalesi olan Beyrut’un güney banliyölerine yerleştiler. Hamas yöneticileri 2017 ve 2018’de gerçekleştirdikleri Tahran ziyaretleriyle İran’la da ilişkileri onarmayı başardılar. Hamas’a yardımlarını 2012’de asgariye indiren İran, 2018’de yeniden mali desteğe başladı.
Ancak Suriye yönetimiyle barışma çabalarında Hamas birçok engelle karşı karşıya. Şam, muhaliflere açıkça destek veren Hamas’a hâlâ kızgın. Örneğin 2012’de Gazze Şeridi’nde düzenlenen bir Hamas mitinginde Siyasi Büro Şefi Halid Meşal Suriyeli muhaliflerin bayrağını sallamıştı. Suriye Hamas’ı isyancılara silah sağlamakla da suçladı. Hamas bu iddiaları yalanlıyor.
Yeni Hamas yönetimi Şam’la ilişkilerin onarılmasına defalarca zemin oluşturmaya çalıştı. Son olarak, ABD Başkanı Donald Trump’ın Suriye’den 1967’de alınan Golan Tepeleri’nde İsrail egemenliğini tanıyan kararına Hamas lideri İsmail Haniye sert tepki gösterdi.
Haniye 25 Mart’taki açıklamasında “Golan Suriye topraklarının ayrılmaz parçası olarak kalacaktır. ABD’nin uluslararası ilkeleri, anlaşmaları ve uluslararası hukuku çiğneyen bu küstahlığı karşısında Suriye’nin yanındayız” dedi.
Kimliğinin açıklanmaması kaydıyla Al-Monitor’a konuşan İranlı bir yetkili, İran’ın 2017’nin başlarından beri Suriye rejimi ile Hamas’ın arasını bulmaya çalıştığını, bu kapsamda Hamas yöneticileri ile İranlı yetkililerin birkaç kez bir araya geldiğini söyledi.
Ancak kaynağa göre Suriye yönetimi, Hamas yöneticilerinin Şam’dan ayrılarak Katar ve Türkiye’ye gidişini ve bazı Hamas liderlerinin devrim yanlısı açıklamalarını halen sırtından bıçaklanma olarak görüyor. Bununla birlikte kaynak, İran’ın aracılık çabaları ve de Hizbullah’ın aynı yöndeki gayretleriyle Şam’ın tutumunun yumuşadığını belirtti.
İki tarafı buluşturmak için henüz erken olduğunu vurgulayan kaynak, Trump’ın Golan kararının, İsrail’in Suriye’deki hava saldırılarının ve Hamas’taki yönetim değişikliğinin ilişkilerin onarılmasını kolaylaştıracağını kaydetti.
Nitekim yeni Hamas yönetiminin seçimi ve İran’ın arabuluculuğa soyunmasından bu yana Suriye rejimi medyada Hamas’a yönelik saldırılarını azaltmış durumda.
Hamas Siyasi Büro üyesi Ali Baraka, Al-Monitor’a yaptığı açıklamada ABD’nin Golan kararının Hamas tarafından kınanmasını, saldırıya uğrayan tüm Arap toprakları için geçerli olan ilkesel bir duruş olarak tanımladı.
Hizbullah ve İran’ın arabuluculuğu hakkında konuşmak istemeyen Baraka, ABD’nin Arap dünyasına yönelik adımları karşısında “direniş ekseninde” üst düzeyde koordinasyon olduğunu söylemekle yetindi.
Rai El Yum gazetesinin 17 Mart tarihli haberine göre Hizbullah’ın çabalarıyla taraflar arasında bir ön mutabakat sağlandı. Buna göre Şam, Hamas Siyasi Bürosu’nun iki numarası olan Aruri’nin Suriye rejimiyle irtibat görevini üstlenmesini ve Şam’da gizli görüşmeler yapmasını kabul etti.
Görüşüne başvurduğumuz Suriyeli yetkililer, ABD’nin Golan kararına karşı Hamas’ın duruşu hakkında konuşmak istemediler.
Nablus El Nacah Üniversitesi’nde siyaset bilimci olan Abdül Settar Kasım’a göre Hizbullah, Suriye’yle Hamas’ı barıştırma çabalarını sürdürüyor. Al-Monitor’a konuşan Kasım, ABD’nin hem Filistinlilere hem Suriye’ye karşı adımlar attığına dikkat çekerek tarafların birbirine muhtaç olduklarını ve çok geçmeden uzlaşacaklarını söyledi.
Suriye’nin geçmişteki desteklerini hatırlatan Kasım, şöyle konuştu: “Savaş patlak vermeden önce Suriyeli subaylar Gazze’ye gelir, Hamas ve İslami Cihat’a askeri eğitim verirdi. Rejim Hamas’a güdümlü tanksavar füzeler de vermişti.”
Filistin davasının Suriyeyönetimi için de öncelikli konu olduğunu vurgulayan Kasım’a göre İsrail’e karşı direnişte Şam Filistin tarafından ancak en büyük iki silahlı grup olan Hamas ve İslami Cihat’la işbirliği yapabilir. Hamas’ın 2017’de Müslüman Kardeşler’le bağını kesmesi de Müslüman Kardeşler’le hasım olan Suriye yönetiminin yumuşamasında etkili oldu.
Hamas’a yakınlığıyla bilinen siyasi yorumcu Şerhabil El Garib’e göre Hamas’ın Golan konusundaki tutumu Şam’la uzlaşıyı kolaylaştırıyor ancak bunun neticelenmesi, Hamas’ın barışma sinyallerine Şam’ın cevap vermesine bağlı.
Al-Monitor’a konuşan Garib, Hamas’ın Arap dünyasında çok az müttefiki olduğunu ve bu nedenle Şam’la ilişkileri canlandırmak istediğini vurguladı. Hamas’ın umudu o ki zaman içinde, özellikle ABD yönetimi Orta Doğu barış planını açıkladıktan sonra Suriye ile Filistinlilerin menfaatleri bu plana karşı birleşecek. 9 Nisan’da seçime giden İsrail’de yeni hükümetin kuruluşundan sonra da ortak menfaatlerin artacağına inanılıyor.